Trikotillomani Hastalığı Nedir?

Trikotillomani Hastalığı Nedir? (Saç Yolma Bozukluğu)

Trikotillomani (trichotillomania) kişinin saçsız alanlar oluşacak kadar tekrarlayan şekilde saçlarını yolma davranışıdır. Saç koparma hastalığına, 1889 yılında Fransız dermatolog Francois Hallopeau tarafından trikotillomani ismi verilmiştir. Yunanca saç (trich), yolma (tillo) ve aşırı istek (mania) kelimelerinin birleşiminden oluşur.

Trikotillomani DSM IV’de dürtü kontrol bozukluğu olarak sınıflandırılırken DSM 5’te OKB ve ilişkili bozukluklar kategorisine dahil edilmiştir. Koparılan bölgeler sadece saç ile sınırlı değildir. Trikotillomani kirpik, kaş, sakal, genital bölge, kol, bacak, yüz, göğüs ve karın gibi bölgeleri de kapsar (Swedo ve ark, 1991).  Kişinin saç, kaş, kirpik, sakal, genital bölge, kol, bıyık, göğüs veya karın bölgelerini koparma dürtüsüne karşı koyamaması durumu trikotillomani nedir sorusunun cevabını daha net olarak verir.

Trikotillomani hastalığında kişi saç, kirpik, kaş, sakal yolma davranışından rahatsız olmasına rağmen bu durumu kontrol edemez ve bu davranışta bulunmadığında gerginlik hissi yaşar. Hastaların çoğu saçı koparma öncesi davranışta büyük bir gerginlik hisseder saçı koparma davranışından sonra rahatlama, tatmin ve haz alma yaşar. Yani kişi rahatlık ve haz alma ile ödüllendirilmiş olur. Fakat bu ödüllendirilme koparılma davranışı devam ettiği müddetçe kısa süreli hatta ileriye dönük zarar verici bir ödüllendirilmedir. Çünkü kopararak rahatlama ve haz alma hissedilecek olan bir sonraki gerginlik hissine kadar devam eder. Kişi gerginlik hissinden kurtulmak için koparma davranışını sergiledikçe yalnızca kopararak rahatladığını öğrenir. Fakat bu yanlış bir öğrenmedir. Rahatlama sadece kopararak olmaz. Evet bu rahatlamak için bir stratejidir fakat kalıcı değildir ve uzun süreli hasarlara sebep olan bir rahatlama yöntemidir. Psikoterapide amaç kişiye daha kalıcı rahatlama yollarını öğretmektir.

Saç koparma davranışı çoğu zaman hasta yalnızken olur. Başkalarının varlığı yolma davranışının kontrolünü arttırır. Kitap, gazete okuma, televizyon izleme, telefonla konuşma, e-mail okuma, yatakta uzanma, araç kullanma gibi başka bir işle uğraşırken farkında olmadan artabilir. Kişinin gergin, yorgun, stresli ya da üzgün olduğu dönemlerde artış gösterebilir.

Trikotillomani Hastalığı Ne Zaman Başlar ve Kimlerde Görülür?

Trikotillomani hastalığının başlangıcı genelde ergenlik döneminde, 12-13 yaşlarında görülür. Yolma davranışının ciddiyeti zaman içinde değişkenlik gösterir. Çocukluk döneminde kız ve oğlan çocuklarında eşit düzeyde görülür. Erişkinlik döneminde cinsiyete göre sonuçlar tartışmalıdır. Yetişkinlikte trikotillomani hastalığı her iki cinsiyette de eşit görüldüğünü gösteren çalışmaların olmasının yanında kadınlarda erkeklerden daha sık gözlemlendiğini gösteren çalışmalarda vardır.

Trikotillomani Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Trikotillomani hastalığının sebebi hala tam olarak bilinmemektedir. Bazı sebepler ortaya sürülmüştür:

• Aile üyelerinde trikotillomani hastalığı ya da benzer grup hastalıklarından birinin sık görülmesi genetik yatkınlığın olabileceğini göstermişti.
• Saç yolmanın başlamasının ebeveynlerin boşanması, yaşam alanı değişiklikleri, okul değişikliği, arkadaşları ile yaşanan sorunlar, fiziksel kötüye kullanma, kayıplar, travmalar gibi yaşam olayları ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.
• Çocuklarda tırnak yeme ve parmak emme gibi davranışlar ileride trikotillomani hastalığına yol açabilir.
• Psikosesksüel gelişim sorunlarına bağlı kendinden nefret etme, kendini sevmeme gibi nedenlerde dolayı olabilir. Davranış teorilerine göre saç ve kıl yolma; tırnak yeme, parmak emme, burun karıştırma gibi anksiyete azaltmaya yönelik eylem olarak tanımlanır.

Trikotillomani hastalığında, iç ve dış uyaranların önemi olabilir. İçsel uyaranlar arasında, yeterince uyarılmama ya da aşırı uyarılma, fizyolojiyle ilgili duyumlar ya da olumsuz düşünceler gibi kişinin kendi içinden gelen birtakım uyaranlar vardır.

Trikotilomani Tedavisi Nasıl Olur?

Trikotillomani tedavisi oldukça güç bir rahatsızlıktır. Trikotilomani tedavisi için bilişsel davranışçı terapi yöntemine başvurulur. Trikotilomani tedavisinde en etkili yöntemin alışkanlığı tersine çevirme eğitimi (Habir Reversal Training – HRT) olduğu bulunmuştur. Alışkanlığı tersine çevirme eğitimi; dürtünün ayrımında olma, uyaran denetimi, kıl yolacak gibi olunca bu eylemin yerine geçecek başka birtakım eylemler geliştirmeyi öğretir ve kendini izleme öğretilerinden oluşur.

Alışkanlığı tersine çevirme eğitiminin yanında 3. Dalga yaklaşımlarından Kabul ve Kararlılık (Acceptance and Commitment Therapy– ACT) ve alışkanlığı tersine çevirme eğitmi kombinasyonu Trikotillomani hastalığında nüksün önlenmesinde etkili olduğu öne sürülmüştür (Konkan, Şenormancı ve Sungur, 2011).

Trikotillomani tedavisinde Denizli Kuğu Piskoloji’de uzman psikolog Bahar Bozbıyık HRT ve 3. dalga terapi yöntemleri ile kalıcı sonuçlara ulaşmaktadır.

Kaynaklar

Konkan, R., Şenormancı, Ö., & Sungur, M. Z. (2011). Trikotillomani: Tanı, farmakoterapi ve kognitif davranışçı terapisi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 21(3), 265-274.

Swedo SE, Rapoport JL, Leonard HL, Schapiro MB, Rapoport SI, Grady CL. (1991). Regional cerebral glucose metabolism of women with trichotillomania. Arch Gen Psychiatry, 48(9), 828-33.