Çocuklarda Gece Korkusu Nedir?

Niktofobi (karanlık korkusu) karanlığa karşı gelişen özgül bir fobidir. Karanlık korkusu ya da gece saatlerinde başlayan aşırı korku çocukluk döneminde başlayıp ileri dönemlere kadar devam edebilen bir durumdur. Evrimsel bakış açısına göre, eski çağlarda özellikle geceleri karşılaşılan hayvanlara karşı insanlar kendilerini korumaya çalışmışlardır. Zamanla bu durum daha da içselleştirilmiş ve yırtıcı hayvanlar olmasa bile insanlar karanlıktan korkmaya devam etmişlerdir. Karanlık korkusu günümüzde de özellikle çocuklar arasında yaygın görülen bir durumdur. Karanlık korkusu yaşayan kişiler yanlış yorumlara sahip olabilir. Olmayan bir şeyi olacakmış gibi düşünebilirler. Bebeklerin canlanacağı, odada kendisinden başka birisinin daha olduğu gibi aslında gerçek olmayan düşünceler içerisinde olabilirler. 

Çocuklarda korku, kaynağı belli dışsal uyarana verilen yanıttır. Görünen ve görünmeyen tehlikelere verilen bu yanıt tıpkı sevgi, neşe, öfke gibi doğal bir tepkidir. İnsanda korku duygusu hep vardır ve olmalıdır çünkü hayatta kalma açısından kritik bir öneme sahiptir. Korkunun patalojik olduğunu söylemek için gerçekçi olmayan korkuların günlük fonksiyonları etkileyecek durumda olması gerekir. Gelişimin parçası olan korku günlük yaşamın sürdürülmesini etkilemez. Örnek vermek gerekirse bebeklik dönemindeki bir çocuğun yüksek sesten korkması normaldir. Özellikle bebekler yeni ve tanımadıkları nesnelere karşı temkinli bir yaklaşım sergilerler. Yabancılardan ve yüksekten korkarlar. Gelişimsel olarak bu normal bir durumdur. Erken çocuklukta yüksek ses, ani hareket gibi şeylerden korkan çocuk büyüyünce hayvanlardan, yalnızlıktan, hayali yaratıklardan ve karanlıktan korkabilmektedir. Okulun hayatına girmesi ile birlikte doğal afetlerden, hırsızlıktan, yaralanmaktan korkmaya başlayan çocuk, eğitim hayatında kötü not almaktan, başarısız olmaktan korkmaya başlar. Ergenlik ile birlikte cinsel korkular gibi ergenlik dönemine özgü korkulara dönüşür. 

Yapılan çalışmalara göre, üç yaşından itibaren karanlık korkusu ve yalnız kalma korkuları başlar. Bu korkular 12 yaşına kadar devam eder. Buna göre çocukluğun büyük bir kısmına bu gece korkuları eşlik eder diyebiliriz. Çocukların yaklaşık olarak %10’u bu korkulara bağlı uyku ve kaygı problemleri yaşamaktadır. Çocukların yaşadıkları gece korkuları uykusuzluk, uykudan sık uyanma, uykuya geçememe, aile üyeleri ile birlikte yatma gibi durumlara yol açmaktadır. Gece korkusu yaşayan çocuk ebeveynleriyle birlikte uyumak istemekte ya da onların kendisini uyutmasını beklemektedir. Aile çocukla birlikte uyumasa bile sürekli olarak çocuğun korkup korkmadığını kontrol etmektedir. Dolayısıyla korku sadece çocuğu değil, ebeveynlerin de yaşam tarzını ve günlük işlevlerini etkileyebilmektedir. 

Çocukların Yaş Aralıklarına Göre Korkuları:

Her çocuğun kendine özgü korkuları olabilir. Bazı korkular bazı yaşlarda çok daha belirgin hale gelebilir. Genel olarak yaşlarına göre çocukların yaşadığı korkular şu şekilde sıralanabilir:  

3 Yaş: Görsel korkular bu yaş grubunda ön plandadır. Karanlık, hayvan, polis, anne babanın gece sokağa çıkması bu yaş grubu çocuklarında sık görülen korkulara örnek verilebilir. 

4 Yaş: Seslerle ilgili korkular dört yaşından itibaren daha etkili olur. Motor gürültüsü, çamaşır makinesi ve vantilatör sesi, karanlık, yabani hayvanlar, annenin evden ayrılışı bu yaş grubu korkularının örneklerindendir.

5 Yaş: Beş yaş grubundaki çocuklarda daha çok görsel ve somut korkular ön plandadır. Düşme, bir yerini incitmekten duyulan korku, karanlık korkusu, annenin eve dönmeyeceği gibi korkular bu dönemde yaşanır.

6 Yaş: Korkuların daha yoğun görüldüğü yaştır. Özellikle yine seslerle ilgili korkular yaşar çocuk. Kapı zili, telefon, böcek ya da kuş sesleri bu dönemdeki yaygın korkulardandır. Hayalet, cadı, odada birinin saklandığı korkusu, şimşek korkuları bu dönemdedir. Yalnız uyuma korkusu, eve geldiğinde anneyi bulamama gibi korkular da yine aynı bu dönemin özelliklerindendir. 

Çocuklarda Gece Korkusu Sebepleri Nelerdir?

• Çocukların bağlanma süreçlerindeki sorunlar
• Karanlık ortamın tehdit olarak kullanılması
• Hayalet, zombi gibi yaratıklar içeren filmlere maruz kalma, bu karakterleri içeren video oyunları oynama, başkalarının bu oyunları oynadığı videoları seyretme gece korkusuna sebep olmaktadır. Çocuk bazen kendi istekleri ile bunları yaparlar bazen de arkadaşlarından ayrı kalmamak, dışlanmamak için bu ortamlarda bulunmaktadırlar. 
• Aşırı koruyucu ebeveyn tutumları
• Ebeveynlerin kaygılı olması

Aileler Ne Yapmalı?

Korkunun aileler tarafından bir disiplin aracı olarak kullanılmaması gerekir. “Doktor amca sana iğne yapar.”, “Komşu teyzeye veririm bak seni.”, “Öcüler götürür.” gibi cümlelerle bu figürleri çocuğun daha uslu durmasını sağlamak adına çocukta korku duyulması gereken kişiler haline getirmemek gerekir. Korku ile çocuğa istenilen davranışı yaptırmak yanlıştır. Böyle bir tutum sergilenmemelidir. 

Çocuğun korkularını önemsediğinizi ve korkularının normal olduğunu çocuğunuza söylemelisiniz. Çocuğu korku duyduğu özneyle, nesneyle direkt olarak karşı karşıya bırakmak çocukta geri dönüşü olmayan travmatik deneyimlere neden olabilmektedir. Çocuğa önce güven duygusu aşılanmalıdır. 

Çocuklarda Özgül Fobilerin Tedavisi Nasıl Olur?

Bilişsel Davranışçı Terapi gece korkusu başta olmak üzere çocuklarda özgül fobi konusunda oldukça etkili bir yöntemdir. Ana hatları ile terapide, karanlıkta olmasını beklediği durum ile çalışılır. Terapi çocuğun karanlığa yüklediği anlam yani düşüncesi ve buradaki düşüncesini sınamayı öğrenme temelli ilerler. Denizli Kuğu Psikoloji’de uzman psikolog Bahar Bozbıyık çocuklarda gece karanlık korkusunda başarılı sonuçlara ulaşmaktadır.