Tik Bozukluğu Nedir?

Tik Bozukluğu Nedir?

Tik bozukluğu kontrol dışında gerçekleşen; hızlı, kısa motor aktivasyonlar ve anlamlı ya da anlamsız seslerle karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur (DSM-5). Bir dürtü gelir ve motor ya da sesli aktivite ile o dürtü yönetilmeye çalışılır. Yaptıktan sonra tik sahibi kişi rahatlama hisseder. Tikler her yaşta görülebilir fakat küçük çocuklarda daha sık görülmektedir. Başlangıç yaşı olarak 5-6 yaş olmasına rağmen en şiddetli olduğu dönem 10-12 yaşlarıdır. Tike müdahele edilmedikçe kronikleşme durumu olabilir. Çocuklarda bazen geçici tikler de olabiliyor. Ama genel itibariyle kronik hal almasını önlemek amacıyla müdahele edilmelidir.

Tikler basit ve karmaşık olarak birbirinde ayrılmaktadır. Basit tikler genelde 1 saniyeden kısa süren tek bir kas grubunun kullanıldığı hareketler ya da boğaz temizleme gibi anlamsız sesler ile karakterizedir. Kompleks tikler uzun sürebilen birçok kas grubunun aynı anda kullanıldığı vokal tiklerin de eşlik edebileceği motor aktivasyonlar ya da seslerdir. Örneğin, göz kırpmak basit bir tikken aynı anda göz kırpmak ve kafayı ileri geri sallamak karmaşık tiktir.

Tikler motor ve vokal olmak üzere de ikiye ayrılmaktadır. Motor tikler genelde boyunda ve yüzde görülür. En çok karşılaşılan örnekleri göz kırpma, boyun sıkma, baş sallama ya da ağız hareketi şekilleridir. Bunların yanında bedeni sarsma, kaşı kaldırma, omuz kaldırma, göz devirme, dudakları hareket ettirme gibi tikler de görülmektedir. Vokal tikler ise ağız burun ve boğaz bölgelerinde oluşan seslerle birlikte olur. Burun çekme, öksürme, boğaz temizleme, havlama gibi basit tiklerin yanı sıra karmaşık tiklerde görülmektedir. Müstehcen, aşağılayıcı sözler, küfürler ve değimler kompleks yapılı vokal tiklerdir.

Tik Bozukluğu Türleri Nelerdir?

Tik bozuklukları temel olarak 3 kategoride incelenmektedir: (1) Tourette Sendromu, (2) Geçici Tik Bozukluğu, (3) Kronik Tik bozukluğu

Tourette Sendromu Nedir?: Kişide motor ve vokal tiklerinin aynı anda bulunmasıdır. Motor ve vokal tiklerin eşzamanlı bulunmasına gerek yok. Sıklıkları artıp azalabilir fakat ilk başladığından beri kişide bir yıldan uzun süredir olmalıdır. Başlangıç yaşı 18 yaş öncesidir.

Geçici tik Bozukluğu Nedir?: Kişide bir ya da birden fazla motor ya da vokal tiklerin bulunmasıdır. İlk başladığından beri 1 yıldan kısa sürmüştür. Başlangıç yaşı 18 yaş öncesidir.

Kronik Tik Bozukluğu Nedir?: Kişide bir ya da birden fazla motor ya da vokal tiklerin bulunmasıdır. Fakat bunların aynı anda olmamasıdır. Yani hem vokal hem de motor tik aynı anda var ise bu kronik tik bozukluğuna girmiyor. İlk başladığından beri 1 yıldan uzun sürmüştür.

Tik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Kişide 18 yaş öncesinde belirli bir sürede sıklıkla ve ataklar halinde ortaya çıkan zaman içerisinde artış ya da azalma gösteren ani ritmik olmayan amaçsız ve istemsiz motor aktivastonların ya da seslerin olması.

İnsanlarda Tik Neden Olur?

Tik bozukluğunda yapılan aile çalışmalarının sonuçları genetik faktörlerin etkili olduğunu göstermiştir. Genetik faktörlerin yanında, tik bozukluklarında çevresel etmenlerin de bir hayli etkili olduğu bulunmuştur. Tiklerin strese duyarlı oldukları uzun zamandır bilinmektedir. Çevresel stres faktörleri ile tiklerin sayısı ve sıklığı artabilmektedir. Yapılan çalışmalar, Tourette Sendromu olan çocuklarda stres düzeyi daha yüksek bulunmuştur.

Tik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Olur?

Tik bozuklukları tedavisinin iki boyutu vardır: (1) psikoterapi ve (2) ilaç tedavisi. Psikoterapide kişiye tik ile ilgili psiko-eğitim yapılır ve daha farklı başa çıkma yöntemleri öğretilir. Tik, istemsiz biçimde içimizden gelen bir tepki, itkidir. Yapmak zorunda hissederiz. Örneğin kaşınmak gibi. Yaptıkça rahatlıyoruz. Tiki yapmadan önce tikin olduğu bölgede kişiye göre değişkenlik gösteren bir his (acı, ağrı, kaşınma vb.) hissedilir. Kişi o histen kurtulmak için tik davranışını yapar. Yani kişinin o his ile başa çıkma biçimi tiktir. Tik aslında motor öğrenmedir.

Psikoterapide tikin refleks değil de kontrol edilebilir bir şey olduğunu, o hisle daha farklı ve böylelikle daha kalıcı yöntemlerle başa çıkabileceğini öğretiyoruz. Daha kalıcı yöntemler diyoruz çünkü tikler rahatlama sağlıyor ama kısa süreli bir rahatlama sağlıyor. Ek olarak, kısa süreli rahatlama için kullanılan bu yöntem (tik) tik bozukluğu hastalığının uzun vadede pekişmesine neden oluyor. 8-10 seanslık bir bilişsel davranışçı terapi planlaması yapılır ve genellikle başarılı sonuçlar verir. Tik bozukluğu tedavisinde Denizli Kuğu Piskoloji’de uzman psikolog Bahar Bozbıyık bilişsel davranışçı yöntemler ile kalıcı sonuçlara ulaşmaktadır.

İlaç tedavileri de etkili olmaktadır. Tiki baskılamak için verilen ilaçlar vardır. Bu ilaçlar genelde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda (DEHB) kullanılan ilaçlardır. Fakat bu ilaçların birçok yan etkilerinin yanında uzun süreli kullanılmaları tiklerin sıklığının ve şiddetinin artmasına da neden olabiliyor. Genelde terapiye yanıt alınmadığında ilaç tedavisini öneriyoruz.

Tik Bozukluğu Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Nelerdir?

Tik bozukluğunda DEHB tedavisinde kullanılan ilaçlar kullanılmaktadır. Bunlar: Haloperidol, Risperidon, Pimozid, Flufenazin, Ziprasidon, Olanzapin, Ketiyapin, Aripiprazol, Sülpirid, Klonidin.