Lokum Testi

Lokum testi çocukların kendi tercihleriyle, yaşayacağı “hazzı geciktirme” becerisiyle ilgilidir ve ilk kez 1983 yılında Walter Mischel öncülüğünde gerçekleştirilmiştir. Bu test; çocukların dürtülerini dizginlemekte, duygularını ve düşüncelerini istedikleri bir ödülü beklemek ve elde etmek için düzenlemekte çeşitli farklılıklar gösterdiklerini kanıtlamıştır. (Mischel & Mischel, 1983). Lokum testi çocukların özdenetim ve seçim yapma yetilerini güçlü duygularla yüklü ve genellikle çelişkili motivasyonların bulunduğu bir ortamda gözlemleme ve ölçme olanağı sağlamıştır.

 

1. Araştırmacı odaya dönüp daha büyük bir parça getirene kadar yiyeceğe dokunmadan, yiyeceği yemeden ve koklamadan sandalyede oturarak beklersen araştırmacı döndüğünde daha büyük olan parçayı yeme hakkı kazanacaksın.
2. Araştırmacının dönmesini bekleyemezsen, küçük olan parçayı yemek için istediğin zaman zili çalabilirsin ve araştırmacının döndüğü anda daha küçük olan parçayı yiyebilirsin.

Araştırmacı çocuğa seçimin kendi elinde olduğunu ve deneyin herhangi bir zamanında düşüncelerini değiştirip araştırmacıyı çağırabileceğini vurgular.

 

Lokum testindeki başarılı gecikme çocuğun yiyeceği yemeden ya da zili çalmadan ne kadar uzun zaman geçirdiğine göre ölçülür. Geciktirmede başarısız olmanın iki farklı yolu vardır. İlki, zili çalarak gönüllü olarak beklemeyi bitirip daha küçük olan parçayla yetinerektir. Bu, bütün çocukların deney başlamadan önce kabul ettikleri olasılıktır. İkincisi ise çocuğun bir kuralı çiğnemesi ile gerçekleşir. Örneğin sandalyeden kalkarak veya yiyeceğe dokunarak kuralları çiğneyebilir. Bu noktada araştırmacı devreye girer ve hemen odaya döner. Bunlardan hiçbiri gerçekleşmezse, araştırmacı çocuğun haberinin olmadığı, önceden karar verilmiş olan bir zamanda odaya döner.

 

“Hazzı Geciktirmeyi” Etkileyen Faktörler

Çocukların hazzı geciktirme becerisinin bazı faktörlerden etkilenip değişebildiği de kanıtlanmıştır. Örneğin, çocuklara oyuncak gibi akıllarını dağıtacak bir şey verildiğinde veya komik bir olayı düşünmek gibi bilişsel başa çıkma yöntemleri önerildiğinde çocuklar geciktirme sürelerini arttırabiliyorlar (Mischel et al, 1972). Onları cezbeden yiyeceği daha az iştah açıcı bir şey gibi düşünmek de çocukların geciktirebilme sürelerini uzatıyor (Mischel & Mischel, 1983). Cezbeden şeyi zihinsel olarak dönüştürmenin yanında, çocuklar bilişsel olarak kendilerini dönüştürerek de geciktirme zamanını uzatabiliyorlar. Örneğin, kendilerini “çok sabırlı ve nasıl bekleyeceğini çok iyi bilen” bir süper kahraman olarak düşünerek bu zamanı uzatabiliyorlar (Karniol et al., 2011, p.214).

 

Geciktirme süreleri bu şekilde arttırılabildiği gibi başka koşullarda da sistematik olarak kısaltılabiliyor. Örneğin, deney çok güvenilir olmayan bir ortamda gerçekleştiriliyorsa çocukların geciktirme süreleri kısalıyor. Bir lokum deneyinden önce eğlenceli bir boyama projesinde çocuklara eğer beklerlerse daha çok istedikleri malzemeleri alacakları söyleniyor ancak bu gerçekleştirilmiyor. Daha sonra gerçekleştirilen lokum testinde ise çocukların geciktirme süreleri daha kısa oluyor. (Kidd et al., 2003) Bu güvensizlik etkisinin aynı zamanda otorite figürlerine güven duyulmayan kültürlerde (Mischel, 1961) ve yetişkinlere güven duyulmayan ortamlarda da bulunduğu kanıtlanmıştır (Michaelson, de la Vega, Chatham, & Munakata, 2013).

 

Boylamsal Bulgular

Mischel ve meslektaşlarının gerçekleştirdiği orijinal lokum testine katılan 500’den fazla çocuğun üçte biri kadarı 10 sene sonra başlayan ve 10 sene aralıklarla gerçekleştirilen takip çalışmalarına katılmıştır (Mischel et al., 2011). Okul öncesi eğitimde hazlarını en uzun zaman erteleyebilen çocukların ebeveynleri, çocuklarını daha sonraki takip çalışmalarında da haz ertelemede ve stresle başa çıkmada diğer ebeveynlere göre daha iyi olarak değerlendirmişlerdir. Ayrıca bu ebeveynler diğer ebeveynlere göre çocuklarını daha zeki, katılımcı, yetenekli ve planlı olarak değerlendirmişlerdir (Mischel, Shoda, & Rodriguez, 1989).

 

Daha yüksek geciktirme süreleri olan çocukların sınav ve okul başarılarının da daha yüksek olduğuna dair bulgular da vardır (Duckworth, Tsukayama, & Kirby, 2013). Hayattaki birçok kazanımın hazzı geciktirebilme yetisiyle ilgili olduğu düşünülünce bu sonuçlar hiç de şaşırtıcı değildir. Hayatımızdaki birçok durumda kilit nokta, o anda acıdan kaçmak veya daha önemli bir amaç için o acıya katlanmak arasında bir seçim yapmamıza bağlıdır. Para kazanıldığında onu anında harcamak ya da biriktirip daha büyük bir şeye yatırmak bu kilit noktalara bir örnek olabilir. Lokum testinin de kanıtladığı üzere, hazzı geciktirmek özdenetimi de geliştirir ve uzun vadeli hedeflere ulaşmayı kolaylaştırır.

 

REFERANSLAR

 

Duckworth, A. L., Tsukayama, E., & Kirby, T. A. (2013). Is It Really Self-Control?

Examining the Predictive Power of the Delay of Gratification Task. Personality and Social Psychology Bulletin, 39(7), 843–855.

http://doi.org/10.1177/0146167213482589

 

Karniol, R., Galili, L., Shtilerman, D., Naim, R., Stern, K., Manjoch, H., & Silverman, R. (2011). Why Superman Can Wait: Cognitive Self-Transformation in the Delay of Gratification Paradigm. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 40(2), 307–317. http://doi.org/10.1080/15374416.2011.546040

 

Kidd, C., Palmeri, H., & Aslin, R. N. (2013). Rational snacking: Young children’s decision-making on the marshmallow task is moderated by beliefs about  environmental reliability. Cognition, 126(1), 109–114.

http://doi.org/10.1016/j.cognition.2012.08.004

 

Mischel, W., Shoda, Y., & Rodriguez, M. L. (1989). Delay of Gratification in Children. Science, 244(4907), 933–938.

 

Mischel, W., Ayduk, O., Berman, M. G., Casey, B. J., Gotlib, I. H., Jonides, J., Kross, E., Teslovich, T., Wilson, N., Zayas, V., & Shoda, Y. (2011). “Willpower” over the life span: decomposing self-regulation. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 6(2), 252–256.

http://doi.org/10.1093/scan/nsq081

 

Mischel, H. N., & Mischel, W. (1983). The Development of Children’s Knowledge of Self-Control Strategies. Child Development, 54(3), 603.

http://doi.org/10.2307/1130047

 

Michaelson, L., de la Vega, A., Chatham, C. H., & Munakata, Y. (2013). Delaying gratification depends on social trust. Frontiers in Psychology, 4.

http://doi.org/10.3389/fpsyg.2013.00355

 

Mischel, W. (1961). Father-absence and delay of gratification. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 63(1), 116.

 

Mischel, W., Ebbesen, E. B., & Zeiss, A. R. (1972). Cognitive and Attentional Mechanisms in Delay of Gratification. Journal of Personality and Social Psychology, 21(2), 204–218.